Historia psychologii – od Platona do Freuda

Psychologia, choć jako osobna dyscyplina naukowa została wyodrębniona dopiero w wieku XIX, refleksja nad ludzkim życiem umysłowym obecna jest w dyskursie od wieków. Już myśliciele tacy jak Arystoteles i Platon zajmowali się tym zagadnieniem.

Problematyka ludzkiej psychiki była ważnym elementem filozofii greckiej. Myśliciele zajmowali się badaniem sposobów, w jaki ludzki umysł poznaje otaczający go świat. Do historii myśli europejskiej przeszły rozważania Platona na temat tego, co tak naprawdę jest dostępne ludzkiemu umysłowi. Nieobce w starożytnych koncepcjach było także badanie tego, jaki styl życia jest najlepszy dla rozwoju życia umysłowego. Arystoteles, i jego etyka oparta na zasadzie złotego środka dała początek temu, co dziś nazywamy umiarem. Już Stagiryta dostrzegł jego znaczenie dla zachowania stabilności psychicznej.

W następnej erze filozofii, epoce helleńskiej, filozofowie w jeszcze większym stopniu koncentrowali się na kwestii dobrostanu psychicznego. Etyka stoicka do dziś służy wielu ludziom jako przydatne narzędzie w radzeniu sobie z emocjami. Epikureizm i cynizm dają praktyczne wskazówki na temat tego, jak radzić sobie z opinią innych i innymi nieprzyjemnymi sytuacjami życiowymi.

Później kwestia dobrego życia przeszła na dalszy plan, jednak pewna sfera rozważań psychologicznych nadal była żywa. W epoce oświecenia przybrała ona formę epistemologii – dziedziny filozofii zajmującej się kwestią ludzkiego poznania. Kartezjusz, najwybitniejszy racjonalista, walczył ze złudną wiedzą, próbując dotrzeć do tego, co czyni nasze poznanie i wiedzę prawdziwie pewnymi. Sceptycyzm metodyczny doprowadził go do niezwykle ciekawych wniosków. Opracował on moralność tymczasową, która miała być przewodnikiem dla ludzi żyjących w niepewnym świecie.

Następnie empiryści, tacy jak John Locke i Edmund Burke starali się rozwikłać tajemnice umysłu. Pierwszy z nich twierdził, że ludzki mózg to niezapisana karta, która dopiero w trakcie życia napełnia się treścią i to właśnie w toku tego procesu rozwija się życie psychiczne. Burke zwrócił uwagę na złudzenia i uproszczenia, do których tendencję ma ludzkie rozumowanie.

We wczesnej współczesności to myśliciele pokroju Williama Jamesa i Zygmunta Freuda kształtowali nasze postrzeganie psychiczności. Pragmatyzm i psychoanaliza to niezwykle wpływowe nurty, które ugruntowały rozwój współczesnej psychologii. Pragmatyzm to ruch filozoficzny głoszący, że ideologia lub propozycja jest prawdziwa, jeśli działa zadowalająco, że sens twierdzenia należy odnaleźć w praktycznych konsekwencjach jego zaakceptowania. Podejście psychoanalityczne bada, w jaki sposób nieświadomy umysł wpływa na myśli, uczucia i zachowania. Freud uważał, że te nieświadome wpływy mogą często prowadzić do psychicznego niepokoju i zaburzeń. Choć wiele z ich założeń zostało obalonych, niektóre idee nadal żywo funkcjonują, chociażby w popkulturze. Każdy z nas zna takie pojęcia jak podświadomość, id, ego super ego.

Prekursorzy współczesnej psychologii – czym zajmowała się psychologia klasyczna?

Współczesna psychologia z pewnością nie byłaby na tak wysokim poziomie, gdyby nie ciekawa historia tej dyscypliny. Mało osób zdaje sobie sprawę z tego, jak bogata jest to tradycja. Poznanie jej pozwoli lepiej zrozumieć, jak na przestrzeni wieków człowiek postrzegał siebie i swoje otoczenie.